با ظهور تکنولوژیهای جدید و بهویژه پیشرفتهایی که در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات حاصل شده، در چند دهه اخیر صدور قبضهای کاغذی در سراسر دنیا مورد انتقاد است. این موضوع بیش از هرچیز از جنبه زیستمحیطی بررسی شده و همواره مطرح میشود با وجود امکاناتی که برای اطلاعرسانی و حتی پرداخت در بستر فضای مجازی وجود دارد، هیچ ضرورتی به استفاده از منابع محدود زیستمحیطی و مصرف کاغذ نیست.
در ایران هم اگرچه مدتیست امکان لغو چاپ قبض فیزیکی برای مشترکان خدمات شهروندی فعال شده است، اما در عمل حرکتی زیرساختی در جهت تغییر روند به سمت الکترونیکی شدن اینگونه خدمات صورت نگرفته است.
صدور قبضهای کاغذی البته تنها از جنبه زیستمحیطی آسیبزا نیست و مشخصا از دیدگاه اقتصادی نیز هزینههای هنگفتی را در بر دارد. صدور قبضی که میتواند بدون هیچ هزینهای از طریق شبکه ارتباطات در اختیار مشترک قرار گیرد، هزینههای کاغذ، چاپ، ارسال و هزینههای جانبی دیگر را به صادرکننده (از بودجه دولتی) تحمیل میکند.
در این زمینه دیروز وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب یک توییت هشدار داده و بهنوعی نویددهنده بود که برای جلوگیری از اتلاف هزینههای متعلق به مردم، اقداماتی در دست اجراست.
محمدجواد آذری جهرمی در این توییت ضمن اشاره به آمار سالیانه هزینههای صدور قبض، به عنوان یک مثال موفق در عملی کردن پروژههای تجربهنشده و دشوار، به پروژه کارت سوخت اشاره کرده است.
در تایید سخنان وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات، خالی از فایده نیست که نگاهی هم به هزینه چاپ رسیدهای کاغذی در دستگاههای پوز داشته باشیم. نزدیک به سهچهارم تراکنشها روی دستگاههای پوز هم مانند قبضهای آب و برق و گاز و تلفن، جزو پرداختهای خرد محسوب میشوند.
علاوهبر هزینهای که خرید دستگاه پوز (عموما وارداتی و ارزبر) دارد، هر تراکنش روی دستگاه پوز، بین ۷ تا ۱۵ سانتیمتر از رول کاغذ موجود در دستگاه را مصرف میکند. این یعنی در طول یک ماه مقدار زیادی کاغذ برای گزارش تراکنشهای روی پوز مصرف میشود که این به معنای قطع گسترده درختان است. (به این آمار باید مصرف آب درفرآیند رشد درختان و تولید کاغذ، هزینه برق، چاپ و … را هم افزود)
البته همانطور که گفته شد، چنین دغدغههایی از یکی دو دهه پیش در سراسر دنیا وجود و بهتبع راهکارهایی هم برای آن ارائه شده است. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته پرداختهای خرد در قالب پرداختهای کیفپولی تعریف شدهاند و کیفپول الکترونیکی ابزاری راهگشاست که از اتلاف هزینه و زمان جلوگیری میکند.
کیفپول الکترونیکی که ابزاری برای تراکنشهای مالی الکترونیکیست، جایگزینی برای مسکوکات و اسکناس، خصوصا پول خرد محسوب میشود. این ابزار میتواند مثل کیفپول جیرینگ یک کیفپول موبایلی باشد که از طریق آن میتوان تراکنشهایی را از قبیل شارژ کیف پول، انتقال وجه، پرداخت قبض، شارژ سیمکارت و بسته اینترنتی، خرید خدمات دیجیتال، ماندهگیری و برداشت وجه انجام داد.
بهاینترتیب کیفپولّهای الکترونیکی میتوانند پرداختهای خرد (شامل قبضهای مورداشاره در این توییت) را پوشش دهند. امیدواریم که اقدامات دولت الکترونیکی به توسعه و ترویج کاربرد کیفپولهای الکترونیکی نیز بهعنوان یک ابزار کارآمد منجر شود.